یزدفردا"سرویس اجتماعی"خبرهای پلیسی" ماموران پلیس شهرستان "خاتم"، یک گونه نادر و کمیاب از "پازن کوهی"  که از ارتفاعات "هرات" به داخل محور اصلی راه آمده بود به دامان طبیعت بازگرداندند.

سرهنگ "علیرضا صالحی" فرمانده انتظامی شهرستان خاتم   بیان کرد: ماموران پاسگاه "هرات" این شهرستان هنگام گشت زنی و کنترل محورهای مواصلاتی، متوجه شدند یک گونه از حیوانات محیط زیست و کوهستانی این شهرستان در کنار محور اصلی راه، در حال پرسه زنی است.

وی ادامه داد: با حضور ماموران مشخص شد افرادی قصد به دام انداختن این حیوان را که از شدت سرما دچار یخ زدگی شده و به پایین کوه آمده بود را داشتند که ماموران، بلافاصله وارد عمل شده و از به دام انداختن این گونه نادر حیوانی جلوگیری به عمل آوردند.

سرهنگ صالحی گفت: بنابر اعلام نظر کارشناسان اداره محیط زیست، این حیوان نادر و کمیاب "پازن کوهی" نام دارد و از نسل بزکوهی می باشد که تنها یک گونه از این حیوان نادر در منطقه کوهستانی "هرات" وجود دارد.

صالحی در پایان گفت: ماموران انتظامی با هماهنگی و همکاری اداره محیط زیست شهرستان، این حیوان کوهی را به مناطق کوهستانی برده و به دامان طبیعت، بازگرداندند.

اطلاعات کامل در مورد پازن کوهی:
پازن ها در مناطق کوهستانی و صخره ای ( تا ارتفاعات 4 هزار متری ) زندگی می کنند.

اندازه: طول بدن پازن 120 تا 160 سانتی متر،طول بدنش 12 تا 15 سانتی متر،ارتفاع بدنش 65 تا95 سانتی متر،وزن نرها 70 تا 120 گیلوگرم و وزن ماده ها 50 تا55 کیلوگرم است.

 

ریخت شناسی: جثه ای تنومند،دمی سیاه و پاهایی کوتاه دارد. نرها،شاخ های گره دار و بلندی دارند که طول آن ها به 150 سانتی متر می رسد. اما شاخ ماده ها بسیار کوتاه تر است نرها دارای ریش بلند و سیاه رنگ و نوار تیره ای روی پشت و شانه هستند که در ناحیه ی سینه پهن می شود و به صورت طوق در می اید. رنگ بدن با بالا رفتن سن تییر می کند. جوان ها بدنی مایل به خاکستری دارند و بالغ ها در زمستان کرم رنگ هستند.
 
رژیم غذایی:پازن ها از علوفه و بوته ها تغذیه می کنند.
زاد آوری: جفت گیری کل و بز در پاییز صورت می گیرد و نوزادان 160 روز بعد به دنیا می آیند.
وضعیت حفاظتی: جمعیت این گونه در اکثر نقاط کشور رو به کاهش است.

بز در باور کهن
بز نماد طبیعت مذکر ، وفور نیروی حیاتی و انرژی آفریننده و چالاکی است.بز ماده نمایان گر نیروی تولید مثل ، باروری و فراوانی است . گوسفند و بز از اولین حیوانات اهلی شده به دست انسان های نخستین بودند . بز به سبب فواید غذایی و نیز اعتقادات آیینی ، مورد توجه هنرمندان بود و سفال های منقوشی به شکل های گوناگون از بز و پیکرک هایی از این حیوان به دست آمده است.
بز 9 هزار سال پیش از میلاد ، در غرب ایران اهلی شد و در زندگی ایرانیان ، نقش مهمی بازی کرد. از این رو ، بز را نماد فراوانی نیروی زندگی ، باروری ، آفرینندگی ، چالاکی و سرشت مردانه می دانستند . در کهن ترین سفال های نقش دار به دست آمده از ایران باستان ، نقش بز دیده می شود شناخته شده ترین نقش بز ، نقش هایی بر جام شهر سوخته است که کهن ترین پویانمایی جهان نیز به شمار می آید . تصویر بز در تزیین گبه ها و قالی های ایرانی ، به صورت های گوناگون به کار رفته است . در نگاره های دوره اسلامی نیز نقاشان در تصویر مناظر طبیعی و مردمی ، به بز توجه ویژهای کرده اند . یکی از معروف ترین آثار رضا عباسی ، نقاش دوره ی صفویه ، تصویر چوپان و بز اوست.

شاخ بز کوهی نماد قدرت و نیرو و باروری است.شاخ های گاو نر و بز کوهی در دنیای باستان نماد هلال ماه وکشتی نور بودند که در دریای شب سفر می کند. از آن جا که ماه را از زمان های بسیار کهن با باران مرتبط می دانستند و خورشید در نظر آنان با خشکی و گرما ارتباط داشت . شاخ خمیده نماد باروری (حاصل خیزی) نیز بود . از این رو گاهی فقط شاخ خمیده را بر ظرف نقاشی می کردند که "برکه ای از آب" را فرا گرفته بود.
 
 
 
بز در فرهنگ مردم
از صورت های فلکی برج جدی معادل دی است و قدما صورت فلکی این برج را شبیه به صورت بز تصور کرده اند. این برج ، بر خوی ها و روش های خاصی دلالت دارد: متکبر و دروغ زن و خشم آلود ، به اندیشه بسیار بد و سیار اندوه و در مکر مردانه ، خوب معیشت و فراموش کار ، پرخاش جوی و سخت گیر و دوست دارنده ی حکمت.

مهارت پازن ها در بالا رفتن از صخره های صعب العبور بسیار شگفت انگیز است. به همین سبب،به آن ها ساطان صخره ها نام داده اند. پازن های نر ،که کل نامیده می شوند ،با نام شاخ های بلند شمشیر مانند و ریش سیاه رنگ خود چهره ای بسیار آشنا دارند. 

اجداد بز های اهلی
 نام دیگر کل و بز «پازن» است. هنگام پریدن و بالا رفتن پازن ها از صخره ها ،با برخورد پاهایش به هم و به صخره ها،صدا ایجاد می شود. به همین سبب،به آن ها پازن می گویند. کل ها و بزها از اجداد بزهای اهلی هستند و می توانند با آن ها جفت گیری کنند. اما تفاوت های مشخصی مانند شاخ های بلند و شمشیر مانند،ان ها را از بزهای اهلی جدا می کند.
 
 
سلطان صخره ها!
کل و بزسلطان صخره ها هستند. تقریبا هیچ حیوان دیگری نمی تواند مثل آن ها روی صخره ها حرکت کند و پایین نیفتد. بدن این جانوران طوری شکل گرفته است که به راحتی می توانند از صخره های صعب العبور بالا بروند. پاهای کوتاه ،سنگین بودن قسمت جلویی بدن و ساختمان خاص سم ها باعث می شود پازن ها در هنگام بالا رفتن و پریدن روی صخره ها،به خوبی تعادل خود را حفظ کنند و به راحتی چهار دست و پا روی یک نقطه به اندازه ی یک سکه ی 10 تومانی بایستد و نیفتند!

شاخ همه کاره!
شاخ در پازن ها ی نر و ماده متفاوت است. نرها که کل نامیده می شوند دارای شاخ های بلندی هستند . این شاخ های گره دار،بلند و زیبای کل ها ،که مانند شمشیر به طرف عقب بدن متمایل شده ،به صورت نیم دایره است و سبب می شود اگر زمانی این جانوران از ضخره پرت شوند،روی آن غلت بزنند و جان خود را نجات دهند. ماده ها نیز دارای شاخ هایی بسیار ساده و کوتاه هستند.
رشد شاخ در سالهای اولیه ی زندگی پازن ها زیاد است ولی با افزایش سن و معمولا بعد از 7 سالگی رشد شاخ کم می شود. هم چنین شاخ ها در زمستان رشد نمی کنندولی گره ها بزرگ می شوند. شاخ ها وسیله ی دفاعی کل ها در هنگام جفت گیری هستند. در این فصل ،نرها برای به دست آوردن ماده ها با هم به سختی جدال می کنند. ضرباتی که این حیوانات در هنگام جنگیدن با شاخ هایشان به هم می زنند،معمولا در طول 1نخستین از سطوح جلویی شاخ ها وارد می شود.

تشخیص سن از روی شاخ
سن پازن ها ی نر را می توان از روی شاخ آن ها تشخیص داد. هر سالی که از سن پازن ها بگذرد ،بر طول شاخ و قطر آن ازوده می شود و بر اثر این رشد،روی شاخ ها بر جستگی های مشخصی باقی می ماند که به آن ها «گره» می گویند. با شمردن این گره ها،می توان سن پازن ها را حدس زد. رشد شاخ در سال های اولیه زیاد است؛ولی معمولا از 7 سالگی به بعد کم می شود. رشد این شاخ ها در زمستان تقریبا متوقف می شود؛ولی گره ها رشد می کنند و بزرگ می شوند.
پازن و شکارچیان
کل ها و بزها با ثه ی نسبتا بزرگ ، یکی از جانوران مورد علاقه ی شکارچیان هستند؛تا ایی که تعداد آن ها مانند بقیه ی سم داران ایران ،در حال کم شدن است. وابستگی پارن ها به صخره ها و مشخص بودن محل زیست محدود آن ها ،باعث شده است شکارچیان به راحتی آن ها را پیدا و شکار کنند. هر چه پازن ها در مناطق صخره ای قادر به رار و حرکت سریع هستند،در مناطق صاف ،بی دفاع می شوند.
برخی شکارچیان از این خصوصیت استفاده می کنند و با رم دادن آن ها به دشت ،به شکار این جانوران می پردازند. یکی دیگر از خصوصیات پازن ها ،که باعث از بین رفتن آن ها می شود،این است که هنگام رار گاهی می ایستند و به پشت سر خود نگاه می کنند. این کار به شکارچیان فرصت خوبی می دهد تا آن ها را شکار کنند.
مهاجرت سالانه:
با آن که پازن ها در مناطق کوهستانی زندگی می کنند،مهاجرت سالانه ی منظمی دارند و در فصل های متفاوت می توان آن ها را در ارتفاعات گونا گونی دید. با فرا رسیدن زمستان،گله ها به طرف دامنه های پایین کوه می روند که برف ندارد و در آن جا از بوته ها تغذیه می کنند. با گرم شدن هوا ،به سمت ارتفاعات حرکت و از گیاهان سبز و تازه تغذیه می کنند.
ساعت کاری پازن ها:
کل و بز روز گرد هستند، ولی گاهی شب ها نیز به چرا می پردازند. روز گرد بودن بدین معنی است که بیشترین فعالیت آنان در ساعات اولیه ی صبح، قبل و بعد طلوع صورت می گیرد. اواسط روز بیشتر می توان آنها را به صورت نیمه خواب و در حال استراحت دید وپس ازغروب آفتاب مجددا شروع به تغذیه می کنند. ظاهرا با کاهش دما بارش برف این روند تغییر کرده و کل و بز در اواسط روز ( ظهرها) غذا می خورند بقیه روز را به استراحت می پردازند.
وقت غذاست...
کل و بزها از علوفه، بوته ها و برگ درختان تغذیه می کنند. علاوه بر گیاهان علفی و بوته ای کل و بزها از شاخ و برگ درختان و درختچه هایی نظیر ارس و بادام کوهی نیز استفاده می کنند. علاوه بر آن که بزها نسبت به کل ها مواد مغذی تری را می خورند، زمان بیشتری را نیز درحال چرا وخوردن غذا هستند. چون آنان احتیاج بیشتری به انرژی زیادی در طول فصل زایمان و شیردهی دارند.از آنجا که جرم بدن نرها بیشتر است،نرها باید بتوانند با جذب بیشتر مواد مغذی ، کمتر خوردن را جبران کنند.

نقش پازن در طبیعت:
کل ها و بزها  طعمه های بسیار مناسبی برای گوشت خواران به شمار می روند و اگر جمعیت آنها کم شود، نسل گوشت خواران منقرض خواهد شد. منبع"انجمن علمی ، هنری و آموزشی تاپ پرشین

 

  • نویسنده : یزد فردا
  • منبع خبر : خبرگزاری فردا